Chuyên
mục: Nhà văn & Tác phẩm
VŨ HIỂN (VŨ ANH VŨ) SAY
& TỈNH
Đỗ Hoàng
Tôi xin đi học khóa I trường Viết văn Nguyễn
Du, nhưng mãi đến khóa III mới dứt được công việc cơ quan lều chõng ra Kinh kỳ
thi đỗ và vào học khóa III, nhưng chưa tốt nghiệp. Đến khóa IV, tôi lại lều chõng ra Kinh thi lần nữa, được đỗ
và học tiếp mớí thi tốt nghiệp.
Khóa
này tôi gặp nhà thơ Vũ Anh Vũ tên thật là Vũ Hiển. Tôi không gọi bút danh mà
thích gọi tên thật Vũ Hiển. Tôi thấy tên Vũ Hiển gây ấn tượng hơn. Vũ Hiển quê
Hải Phòng, ăn sóng nói gió lại trải qua đời quân ngũ khá dài nên chất "hảo
hán" trong anh rất đậm. Vũ Hiển dáng cân đối, cao vừa phải và rất cao đàm
khoát luận! Tuy có thành tích trong chống Mỹ, anh có bằng chứng nhận" Dũng
sĩ diệt Mỹ" nhưng khi đi học thì không có chế độ gì cả, phải tự lực cánh
sinh. Nhờ bố làm thuốc Bắc nuôi ăn học. Anh bị thương sọ não nên bố anh phải
chu cấp cho anh suốt đời! (Nghe nói bị thương sọ não nhưng chẳng có giấy tờ
thương binh nào cả).Anh em bạn học giễu anh:" Bố 70 nuôi con 40, bố 80
nuôi con 50, bố 90 nuôi con 60...".Vũ Hiển đi học tự túc nên rất "bô
nhếc". Anh nhảy tường qua Đại học Mỹ thuật và nhà hàng phố vặt là me, bầu
bí về nấu canh ăn là chuyện thường. Anh thích rượu, nên việc cắm quán như cơm bữa.
Ông bà Duẫn bán quán ngoài cổng trường thay nhau chân cao, chân thấp vào tận
phòng ở của Vũ Hiển đòi nợ tửu! Mười lần xuống đòi nợ thì hết mười một lần về
không. Bị vết thương sọ não đã hâm hấp rồi:lại mê rượu nên có khi anh"thẳng
ruột ngựa"chẳng kiêng dè ai cả.
Một lần có nhà thơ đến nói chuyện rồi khoe đã
in 5 tập thơ. Tất cả học viên mừng xã giao cho nhà thơ thì Vũ Hiển vỗ bụng bèm
bẹp:
-
Cung cấp giấy chùi đít làm gì, chỉ cần một
bài thơ, một câu thơ là đủ!
Không ai bịt miệng được Vũ Hiển. May là Nhà
thơ cười bỏ qua, không thì lớp bẻ mặt.
Sau khi anh hạ hỏa,
không say tôi mớí trao đổi - Ai cũng muốn đời nhớ thơ mình, dù một câu hoặc một
chữ cũng quý hóa lắm rồi. Khương Hữu Dụng "một tiếng chim kêu sáng cả rừng",
người ta chỉ nhớ đúng có chứ
"Sáng"! Nhưng muốn có một chữ, một câu đời nhớ, nhà thơ phải lao lực
một đời viết ra hàng vạn bài may ra có còn lại một đôi chữ!
Vũ Hiển nghe xuôi tai im lặng.
Hôm
cimine một bạn trong lớp, Vũ Hiển đứng lên phát biểu: "Bài thơ "Khóc
Nguyên Hồng" này thay tên " Khóc Nguyên Ngọc" hay "Khóc
Nguyễn Tuân" gì mà chả được. Thính
giả cười ồ, Nguyên Ngọc ngồi dưới dự nghe mặt đỏ như gấc chín!
"Lợi
danh ai chẳng hám
Riêng
ta trời là vung
Ếch
quen ngồi đáy giếng
Ngôn
luận bàn lung tung"
(Chân
dung tự họa - Giọt rơi đáy giếng)
Anh
em trong trường Văn thông cảm không thể chấp! Nhưng có một lần mọi người không
chịu được, cả lớp họp bàn đuổi học Vũ Hiển. Họ làm căng lắm, tôi phải đứng lên
bênh vực bạn. Tôi nói: "Tôi thân anh Vũ Hiển, tôi biết anh vô cùng trung
thực với bạn bè, với đất nước! Không nên đuổi một người mười năm ở chiến trường
đánh giặc, có danh hiệu "dũng sĩ diệt Mỹ", bị thương sọ não ra khỏi
trường Đại học Viết Văn Nguyễn Du! Mọi người im lặng, sau đó cũng êm chuyện! Vũ
Hiển một lần hú hồn!
Khi tỉnh, anh hào hiệp như dân Nam bộ, hay mời
bạn bè nhậu. Tôi và anh là đôi bạn nhậu rất "ăn rơ".
"Ta
mới nhấp một chén
Người
đã ba chén tàng
Nốc
vào say ngất ngưởng
Tiên
còn kém cô hàng.
Ta
với người vui đó
Ơi!
Người thơ dềnh dàng
Hết
tiền ra cắm quán
Cạn
ly, đừng từ nan."...
((Rượu
cùng bạn - Giọt rơi đáy giếng)
Nhậu có gì đâu, vài bìa đậu, khô mực (loại cá
biển rẻ tiền rất tanh), cút rượu ba xu, chuột uống phải, chuột "chết".
Rượu vào thì lời ra, ai cũng nhất quả đất.Vũ Hiển nhất quả đất, Đỗ Hoàng nhất
quả đất. Trên đời chỉ có một thằng nhất.
Nên phải so găng! Tôi chẳng dũng sĩ, dũng siếc gì hết, dân trinh sát đặc
công có cách hạ đối thủ "gia truyền", lấy " đoàn binh chế trường
trận". Lúc ấy tôi mặc bộ pirama, áo rộng dễ múa,quần rộng dễ đá, tôi chơi
chiêu "quyền cước liên hoàn" đá Vũ Hiển đang ngồi xếp bằng trên bàn
phòng học văng ra ngoài cứa sổ!
Cư dân trong trường Văn mè nheo:" Trường
Viết Văn Nguyễn Du học
võ
chứ đâu phải học Văn" (!).
Từ đó ngôi thứ đã định đoạt, Vũ Hiển
chuyên tâm học văn, không võ vai gì nữa!
Ở Hà Nội Vũ Hiển có nhiều bà con và người
quen, tôi dân biên trấn ra học chẳng ai bà con, quen thân. Tuy tôi là cán bộ đi
học có lương cao nhưng những lúc hết gạo, hết tiền cũng chớí với lại bám cậy nhờ
"Gã Khờ" Vũ Hiển. Vũ Hiển dẫn đi ăn chực (ăn ké) khắp Hà Nội. Khi thì
ăn ớ bà chị họ đường Trần Quý Cáp gần ga Hà Nội, khi thì bãi Phúc Xá, Phúc
Tân...
Bà chị họ của Vũ Hiển buôn bán vặt ở ga Hà
Nội, có nhà trong khu tập thể đường Sắt tiếp hai học viên Văn rất tận tình chu
đáo.Bữa ăn có đủ món ăn nổi tiếng Hải Phòng: bùn cá cay, bún đa nem nâu, nem
rán, thịt lợn luộc, rượu, bia...Món nào bọn tôi cũng thích.
Bà chị Vũ Hiển tâm tình:
-Họ
em làm kỹ sư, bác sĩ đã có, bộ đội úy, tá đã có; bên chính trị nhiều người làm cán bộ cấp
thành phố, nhưng chưa có ai nhà thơ. Cậu Hiển đi học Nhà thơ cả họ mừng. Nhiều
người nói đi học nghề ăn mày, song tôi bảo
chú tôi, cho cậu Hiển đi học,lên Hà Nội cháu nuôi ăn học!
Tôi vô cùng cảm kích lời tâm tình của bà chị
họ Vũ Hiển.
Tôi nhớ buồn thương nhất lần Vũ Hiển dẫn tôi
đi xin tiền một người thân ở phố Lò Đúc. Tôi nghĩ người này chắc lại đại gia
"Tàu Viễn dương", "Địa ốc" hoặc "Chủ Sáu Kho" nổi
tiếng của Hải Phòng...Ai ngờ leo lên đến tầng 5 vào phòng trọ của một sinh viên
Nhạc viện Hà Nội. Anh sinh viên cao mà rất gầy, da trắng nhợt gần như bạch tạng
suốt ngày ngồi bên cái máy đan len kiếm thêm tiền để học.. Thấy tôi và Vũ Hiển
vào nhà, anh rời máy đứng lên pha nước tiếp khách, rồi ba anh em đàm đạo văn
chương, âm nhạc. Anh hiểu âm nhạc đã đành, anh còn hiểu sâu văn chương. Anh
thích văn chương bình dị, không kiểu cách. Anh rất yêu thơ Vũ Hiển. Anh thuộc
nhiều bài và đọc cho chúng tôi nghe bài 'Thơ và em"
Thơ
hay là đau khổ
Mà
cuộc đời ngả nghiêng
Em
hay là bão tố
Mà
biển trời đảo điên
Mà
thơ là đau khổ
Nên
càng yêu cuộc đời
Và
em là chân trời
Nên
càng say bão tố
Hay
đừng làm thơ nữa?
Để
trong ta bình yên
Hay
đừng yêu em nữa?
Cho
biển trời dịu êm.
Thơ
ơi! Dù đau khổ
Càng
si mê không rời
Em
ơi! Dù bão tố
Càng
đắm say chân trời.
Thật
là tri âm, trị kỷ!
Sau đó anh đưa tiền cho Vũ Hiển về tiêu pha.
Tiễn hai anh em ra cửa, anh nhỏ lời: "Tôi khi chưa mua được máy đan len
cũng vất lắm. Có nó tôi đỡ bấn, có thể bám học tốt nghiệp Nhạc viện. Anh Hiển
và anh đừng ngại, khi nào túng thiếu đến tôi, tôi có thể giúp chút ít!
Vũ Hiển lúng túng cám ơn rối rít. Tôi ái ngai
và xấu hổ quá. Hai thằng thân dài, vai rộng sức như trâu có thể quật voi chết
mà đi xin tiền một sinh viên gầy yếu, xanh nhớt đan len kiếm sống nhiều hơn học
nhạc!
Tôi
bảo Vũ Hiển:
-
Tưởng ông xin tiền đại gia, ai lại bóp nặn cánh sinh viên nghèo khổ như
mình!
-
Quân tử cố cùng bất câu liêm sỉ - Tao
không còn chỗ nào xin nữa mày ạ! - Vũ Hiển chắc chẳng sướng sung gì nói.
Vũ Hiển thường bị chê hâm hâm, dở dở,
"viêm túi mãn tính" (không có tiền) , chính anh cúng tự nhận
"Hâm hấp rồi dở dở/ Dại dại, lại điên điên (Chân dung tự họa - Giọt rơi đáy giếng), nhưng khóa IV viết văn , Nguyễn
Du, Vũ Hiển có nhiêu ấn tượng tốt để lại. Vũ Hiển được in thơ dự thi báo Văn
nghệ năm 1989-1990 hai bài. Bài Tượng Lê
Chân và một bài thơ tình. Tôi đến thăm anh Bế Kiến Quốc, tổ trưởng tổ thơ
báoVăn nghệ, nhà ở căn hộ khu Trung Tự ,nghe anh báo tin tuần tới báo ra có thơ
Dự thi của Vũ Hiển. Anh khen thơ Hiển
hay .Tôi về trường báo tin cho Hiển. Vũ Hiển sung sướng đến mức nhảy múa
hát mấy vòng ở sân trường. Sau đó kéo tôi ra cắm quán Bà Duẩn hơn lít rượu
" xếc" đắng như thuốc sâu:
"Ta mớí nhấp một
chén
Người đã ba chén tàng
Mặt người vừa đo đỏ
Da ta chớm vàng vàng
...
Say rồi lăn ra ngủ
Hai đầu hai quả dừa
Ta biết đời quá ngắn
Dẫu chết, rượu không chừa..."
(Rượu cùng bạn - Giọt
rơi đáy giếng)
Đến việc
Vũ Hiển yêu người đẹp Thúy M, đứng thứ 6 vùng chung kết thi hoa hậu năm 1989 -
1990. Thúy M học năm cuối khoa Văn hóa
quần chúng, Đại học Văn hóa Hà Nội. Tôi và Vũ Hiển có nhiều lần đến ký túc xá của
Thúy M chơi. Yêu được hay không được, không quan trọng, nhưng Vũ Hiển có nhiều thơ
tình hay về người đẹp là quý rồi.
"...Một mình giữa
bến cô liêu
Lục tìm thương nhớ những
điều vu vơ
Bên tai vẳng một vần
thơ
Còn mong ai nữa đứng chờ
ngoài hiên
Mắt buồn dõi ánh sao
đêm
Một mình tâm sự sương mềm
bờ vai
Bần thần đếm khắc canh
dài
Bóng mình, cứ ngỡ bóng
ai đợi mình!
(Cô đơn - Giọt rơi đáy
giếng)
Ấn tượng nhất là ngày thi trắc nghiệm tốt nghiệp, học viên trả
lời trực tiếp các câu hỏi do giáo sư, nhà văn hỏi. Vũ Hiển đối đáp rất lưu loát
rồi đọc ngay thơ mình minh họa. Các giám khảo phải phì cười cho điểm cao:
"...Trẻ chi mà già
chi
Rượu say rồi nói khoác
Tiền là Bạc lắm khi
Nợ đời không cần nhắc
Thàng ngày lam lũ đấy
Rảnh rỗi nhắp vài chung
Dở hay lời phải trái
Ngôn luận bàn lung tung
Lợi danh ai chẳng hám
Riêng ta trời là vung
Ếch quen ngồi đáy giếng
Vùng vẫy lắm coi chừng
Văn cũng không bằng vẽ
Tài cũng chẳng bằng tiền
Hâm hấp rồi dở dở
Dại dại , lại điên điên
Câu thần chen câu vụng
Thơ thẫn lẫn dại khờ
Áo cơm đời rẻ rúng
Tình riêng vẫn ơ hờ
Cần tìm mau con vợ
Sửa túi cùng nâng khăn
Cho dù là cái nợ
Mặc xác, ta cóc cần.
(Chân dung tự họa - Giọt
rơi đáy giếng)
Từ đó đến nay anh cứ "tình riêng vẫn ơ hờ"
"Em ơi! Chiều rồi
Đêm đã`về, nắng sót
Em ơi! Muộn rồi
Cánh hoa sầu không nhặt
Đêm qua trong mơ
Thấy em về nhắc nhở
Em ơi! Chiều rồi
Ngủ
Tìm vĩnh cửu hư vô
Chẳng bao giờ đi tới
Chiều rồi!
Muộn rồi
(Chiều rồi - Giọt rơi đáygiếng)
*
Tốt nghiệp ra trường, anh em trong lớp đều có việc làm, riêng Vũ Hiển
thì vẫn ông 90 nuôi ông 70. Mỗi lần công
tác xuống Hải Phòng tôi đếu ghé thăm nhà Vũ Hiển. Bố Vũ Hiển bốc thuốc Bắc. Nhà cửa ở phố đàng hoàng. Bố Vũ Hiển đã cao
tuổi. Lúc đó ngoại bát tuần. Nhưng trông cụ quắc thước, cao ráo, có chữ nghĩa.
Hai cô con gái, một chị, một em gì đó của Vũ Hiển đang dạy cấp 3 gần nhà.
Đi làm có tiền, tôi mời bia Vũ Hiển. Hai đứa
từng đã uồng khuynh thiên, đảo địa nên cuối tuần rỗi rải tha hồ lai rai!
-
Drink beer, or drink alcohol?- (Uống bia
chứ?, hay uống rươu?,)
-
Drink beer (Uống bia!).
Uống mỗi đứa đã 6 vại,
tôi hỏi vũ Hiển:
-
Uống nữa không?
-
"Thất tràm sớ chứ" ( Nghĩa là
phải 7 vại)
-
Ok! (Tốt thôi)
Nhưng phải đến ten, eleven, twelve,
thirteen...(mười, mười một, mười hai, mười ba...) mới rời quán.
Sau khi tỉnh, một việc"quan trọng"
khi về Hải Phòng là ra Đồ Sơn tìm người đẹp. Một địa nổi được nới lỏng cho du
khách xả hơi.
Vũ Hiển nói: - Tớ có chỗ quen, khỏi phải
ngủ độn (phải đeo capot).
Hồi trẻ khoản này, tôi năm bờ oăn (I am
number one), số một - 180 phút không kể thời gian chép đề.
Tôi xong việc,Vũ Hiển chờ bạc tóc. Vừa bước ra
cửa, Vũ Hiển hô to:
-
Xây dựng Xã hội Chủ nghĩa ba mươi năm mà
để thằng Huế ra khai hóa văn minh! Đúng là năm bờ oăn (số 1)
-
Number one! Số 1!
*
Tôi viết chân 810 vị Văn sĩ Việt. Hải Phòng
chọn nhiều nhiều người trong đó có nhà thơ Vũ Anh Vũ (Vũ Hiển). Trên mặt bằng
văn chương được đăng tải, Vũ Anh Vũ không bằng một số người khác. Tên anh rất
ít xuất hiện trên báo chí chính thống. Không chỉ anh, nhiều nhà thơ khác cũng
chịu cảnh rủi ro trong cơn kinh tế thị trường. May cho anh, tôi người làm sách
tôi biết anh, bạn học của anh, tôi đọc thơ anh nhiều nên tôi quyết định chọn
anh. Nhiều vị thời thượng được công luận công kênh nhưng tôi cho là thùng sắt
tây rỗng, tôi không chọn. Tôi làm cuốn sách này tránh được hai điều, nếu nhà nước
làm thì họ đưa cán bộ tuyên huấn, cán bộ chính trị chay vào đứng trong danh
sách nhà văn; nêu tư nhân làm vì không có tiền nên các đại gia, doanh nghiệp
gia đứng trong hàng các nhà văn (!).
Không hiểu sao Vũ Anh Vũ biết tôi làm sách kẹt
tiền, Vũ gửi lên Hà Nội hai lần độ trên 5 triệu đồng. Tôi vô cùng càm kích tấm
lòng tốt của bạn, không biết bạn đào đâu ra tiền?
"Vũ
Hiển ngơ ngơ ngẩn ngẩn
Hâm
hâm dở dở, tàng tàng
Chén
rượu trắng tay xin bạn..."
*
Chắt lọc một đời thơ, anh xuất bán tập
thơ "Giọt rơi đáy giếng" - Nhà xuất bản Hội Nhà văn năm 2017. Tập thơ
có nhiều bài hay: Tượng Lê Chân, Thu phải sang, Chân dung tự họa, Nhìn, Tìm
xuân, Uống rượu một mình, Thơ và em, Chiều rồi, Rượu cùng bạn...Điều đó thật
đáng mừng cho Nhà thơ Vũ Anh Vũ (Vũ Hiển). Đời không phụ lòng tốt của anh. Anh
không bị lãng quên:
"Vũ Hiển không thể nào quên
Lê
Chân nữ tướng dựng nên Hải thành"
Hà
Nội 2020
Đ - H
