Cụ già gảy tay ở Tân Phong - Bạch Cư Dị

 

NHỮNG NGƯỜI VIẾT VÔ LỐI NÊN XEM BẢN DỊCH NGHĨA THƠ

白居易
新豐折臂翁
新豐老翁八十八，
頭鬢眉須皆似雪；
玄孫扶向店前行，
左臂憑肩右臂折。
問翁折臂來幾年？
兼問致折何因緣？
翁雲貫屬新豐縣，
生逢聖代無征戰；
慣聽梨園歌管聲，
不識旗槍與弓箭。
無何天寶大徵兵，
戶有三丁點一丁；
點得驅將何處去？
五月萬里雲南行。
聞道雲南有瀘水，
椒花落時瘴煙起；
大軍徒涉水如湯，
未過十人二三死。
村南村北哭聲哀，
兒別爺娘夫別妻；
皆雲前後徵蠻者，
千萬人行無一回。
是時翁年二十四，
兵部牒中有名字；
夜深不敢使人知，
偷將大石槌折臂；
張弓簸旗俱不堪，
從茲始免征雲南。
骨碎筋傷非不苦，
且圖揀退歸鄉土。
此臂折來六十年，
一肢雖廢一身全；
至今風雨陰寒夜，
直到天明痛不眠。
痛不眠，終不悔，
且喜老身今獨在；
不然當時瀘水頭，
身死魂飛骨不收；
應作雲南望鄉鬼，
萬人冢上哭呦呦。
老人言，君聽取；
君不聞開元宰相宋開府，
不賞邊功防黷武？
又不聞天寶宰相楊國忠，
欲求恩倖立邊功？
邊功未立生人怨，
請問新豐折臂翁。

Đỗ Hoàng
Dịch nghĩa
CỤ GIÀ GẢY TAY Ở TÂN PHONG
Có cụ già đất Tân Phong nay đã tám mươi tám tuổi,
Chân mày, râu, tóc đều bạc trắng như tuyết,
Đứa chút dắt dìu ông đến trước điếm
Tay trái ông thì bíu vai đứa chút, tay phải thì gảy mất.
Hỏi cụ: Cụ mất tay đã bao nhiêu năm?
Lại hỏi tiếp: Vì cớ gì mà cụ mất cánh tay phải?
Cụ nói: Quê lão tại huyện Tân Phong này,
Sống vào những năm tháng yên bình không binh đao,
Thường quen nghe tiếng đàn hát ở vườn lê,
Không biết cờ xí, cung tên là gì.
Không bao lâu có cuộc trưng binh lớn thời Thiên Bảo,
Hộ có ba trai chấm lấy một,
Chấm được rồi thì lùa đi biệt xứ,
Tháng năm đi miền Vân Nam xa vạn dặm,
Nghe nói ở Vân Nam có sông Lô,
Cứ đến mùa hoa tiêu rụng là độc khí bốc lên,
Lính tráng phải lội qua sông, nước nóng như sôi,
Chưa qua sông hết mà mười người đã chết mất hai ba người,
Tiếng khóc nghe thảm thiết từ thôn bắc chí nam,
Con từ biệt cha, vợ giã biệt chồng,
Người rằng trước sau gì những người lính chinh Man,
Nghìn vạn người ra đi sẽ không một ai trở lại,
Ngày đó lão hai mươi bốn tuổi,
Trong tờ công văn Binh bộ có tên,
Đêm khuya không dám cho ai biết,
Lén lấy hòn đá to đập gãy cánh tay.
Việc giương cung, phất cờ từ nay không làm được nữa,
Từ đó không còn bị đưa đi đánh Vân Nam.
Gãy xương đứt gân không phải là không đau đớn,
Nhưng chỉ mong mình được loại về chốn quê hương.
Mất tay đã sáu mươi năm rồi,
Tuy một tay bị gảy đoạn, nhưng thân vẫn được vẹn toàn,
Đến những đêm mưa dầm gió lạnh,
Đau nhức suốt đêm không sao ngủ được.
Đau không ngủ được nhưng lòng vẫn không hề hối hận,
Mừng cho cái thân già vẫn còn sống sót đến hôm nay.
Nếu không phải như thế thì trên đầu nguồn sông Lô ngày ấy,
Thân chết, hồn chơi vơi, nấm xương không ai góp nhặt,
Đã thành con ma nhớ quê nhà vất vưởng ở chốn Vân Nam.
Con ma khóc rền rĩ trên bãi những nấm mồ chôn vạn tấm thân.
Lời kể của lão, mọi người hãy lắng nghe.
Nhứng ai chưa từng nghe qua tể tướng Tống khai phủ đời Khai Nguyên,
Không thưởng công chuyện mở rộng biên cương để phòng kẻ lạm dụng vũ lực đó sao?
Lại chẳng biết tể tướng Dương Quốc Trung đời Thiên Bảo,
Vì muốn được ân sủng thưởng ban của vua mà đã lập công bằng cách mở rộng biên cương đó sao?
Vũ công chưa lập mà lòng dân đã oán hận rồi.
Xin hãy hỏi cụ già gảy tay ở đất Tân Phong là sẽ rõ!

Tân Phong: hiện ở phía đông bắc huyện Lâm Đồng, thuộc địa phận tỉnh Thiểm Tây.

Cao điểm chốt chốt 280 - Biên giới Việt Lào 1973
Đ - H